ویتامین A

ویتامین A به شکل رتینول (retinol) در بافت های حیوانی یافت می شود. این ویتامین در غذاهایی که منشاء گیاهی دارند یافت نمی شود اما پروویتامین ها که منجر به تشکیل ویتامین A می گردند به مقدار فراوان در بعضی از غذاهای گیاهی وجود دارند.

ویتامین A با اکسیداسیون در مقابل هوا، نور و تشعشع بویژه اشعه ماوراء بنفش بسرعت تخریب می گردد. ولی نسبت به حرارت های کوتاه مدت پایدار است. همچنین ویتامین A در برابر جوشیدن، کنسرو شدن و انجماد نیز پایدار است.

منابع

مهمترین منابع غذایی ویتامین A عبارتند از: پنیر، شیر، کره، زرده تخم مرغ و روغن کبد انواع ماهی ها. مهمترین منابع غذایی کاروتن ها یا پیش سازهای ویتامین A عبارتند از: کاهو، هویج، گوجه فرنگی، کدو، سیب زمینی، آلو، طالبی و زردآلو.
پیش سازهای ویتامین A در دوازدهه و روده باریک به ویتامین A (رتینول) تبدیل می شوند. رتینول های حاصله معمولاً در ترکیب با اسید چرب پالمیتیک وارد مولکول های کیلومیکرون شده و از طریق گردش لنفاوی به جریان خون می پیوندند املاح صفراوی و لیپاز لوزالمعده برای عمل جذب ضروری هستند. ویتامین A در کبد ذخیره می شود و روغن کبد (ماهی مورو) منبع سرشاری از این ویتامین است. مقدار ویتامین A که در کبد انسان ذخیره می شود برای مدت شش ماه یا بیشتر کافی است. اما باید توجه داشت که برای آزاد ساختن ویتامین A از کبد وجود پروتئین ضروری است. لذا رژیم غذایی باید از نظر پروتئین مناسب باشد. به همین جهت اشخاصی که دچار سوء تغذیه پروتئینی هستند به بیماری کمبود ویتامین A نیز مبتلا می باشند.
کمبود ویتامین A سبب بیماری شبکوری و اگزروفتالمی (xerophtalmie) یا کدورت قرنیه چشم و خشک شدن ترشح اشک و بعضی ناراحتی های پوستی و مخاطی می گردد (خارش، خشکی، ریزش مو). ویتامین A در تشکیل ماده رنگی سلول های استوانه ای شبکیه که برای دید در تاریکی مورد استفاده قرار می گیرد اهمیت دارد. کمبود ویتامین A منجر به شبکوری (علامت اولیه کمبود) می شود. وفور بیش از حد لزوم این ویتامین در بدن همان عوارض فقدان را ایجاد می کند.

وظایف فیزیولوژیک ویتامین A عبارتند از

- تامین رشد طبیعی بدن
- تنظیم مکانیزم بینایی
- کنترل قابلیت نفوذ و پایداری غشای سلولی
- نگهداری بافت های مخاطی از خشکی مخاط مانند مجاری تنفسی – گوارشی
- نقش ویتامین A در تولید مثل، نگهداری جفت و تولید تخم در جنس ماده و تولید اسپرم و نگهداری بیضه ها در جنس نر لازم است.
- در نگهداری استخوان ها نقش داشته و در سنتز گلیکوژن و سنتز پروتئین موثر است.

نیاز روزانه

سازمان بهداشت جهانی میزان دریافت روزانه ویتامین A را در سنین مختلف طبق جدول زیر توصیه کرده است.